.jpg)
Nhà thơ- nhà giáo Lê Bá Duy là một cái tên không còn quá xa lạ với những người yêu văn chương nước nhà. Phải khẳng định một điều rằng anh là người có nhiều tâm huyết và nặng nợ với văn chương, nguyên là người sáng lập và là chủ trang vanthoviet.com- một trang điện tử được nhiều người yêu mến, quan tâm, cộng tác. Dù mới hoạt động từ năm 2010 nhưng đến 12. 2012 đã có hơn 9 triệu lượt người truy cập. Có lẽ tình yêu và duyên nợ với văn chương đã thấm vào anh, vào từng hơi thở, vào trong huyết mạch mà anh không thể nào xa nó. Mặc dù bận rất nhiều công việc nhưng hàng ngày anh vẫn dành khá nhiều thời gian cho văn chương, cho bạn văn của mình. Trong vai trò chủ trang vanthoviet anh phải liên tục cập nhật để biên tập và đăng bài. Và cũng vì lẽ đó mà anh có dịp tiếp xúc, được đọc, được biết nhiều tác phẩm và tác giả ở khắp mọi miền Tổ quốc.
Vốn là một con người tinh tế, nhạy cảm và có năng khiếu với văn chương; Lê Bá Duy phát hiện và tìm thấy trong những tác phẩm của thi hữu, văn hữu của mình nhiều cái hay, cái độc đáo và hấp dẫn. Anh nhìn nhận, mổ xẻ nó dưới con mắt của một nhà thơ, một nhà văn, đồng thời là cái nhìn của người viết lý luận phê bình. Đọc những bài nhận định, những bài cảm nhận, phê bình của anh ta thấy rõ được điều đó.
Đồng cảm văn chương là cuốn Tiểu luận tập hợp 48 bài nhận định, đánh giá của Lê Bá Duy. Chừng ấy bài trong tập này cũng đủ cho thấy sự lao động nghệ thuật cần mẫn, tỉ mỉ, sự cẩn trọng và yêu thích văn chương của anh như thế nào.
Là người sáng tác, hơn ai hết anh hiểu được cái nhọc nhằn, vất vả, sự lao tâm khổ tứ đối với nghiệp cầm bút. Sáng tác đã khó, làm ra được đứa con tinh thần của mình làm sao nó sống được với thời gian, nó trụ lại trong lòng người đọc, được người đọc chấp nhận là điều không phải người nghệ sĩ nào cũng làm được. Với người viết phê bình chân chính để đánh giá tác phẩm của người khác cũng không phải là điều đơn giản. Vì sao vậy? Để chỉ ra cái hay, cái dở của tác phẩm đòi hỏi anh phải đọc, phải biết, phải hiểu và phát hiện ra tại sao nó hay, tại sao nó dở, nó chưa đạt ở những điểm nào, khía cạnh nào … Do vậy khi nhận định, đánh giá tác phẩm của người khác thì người viết không thể đọc một cách hời hợt, phán bừa phán ẩu theo cảm tính mà phải đọc tác phẩm, tìm hiểu khá kỹ về tác giả, và những gì có liên quan. Lê Bá Duy là người có nhiều ưu thế, vì anh là người có năng khiếu văn chương vừa làm thơ, vừa viết văn và cả viết lý luận phê bình nữa. Cho nên hơn ai hết, anh ý thức sâu sắc những yêu cầu, phẩm chất, điều kiện… của người làm nghiên cứu văn chương cần phải có.
Trong lúc nhiều người đang quay lưng lại văn chương, người ta đang tự ca tụng những điều viển vong, hư ảo thì anh lại tìm đến nó như một sự trải lòng. Ngoài việc làm thơ, viết văn, anh không tiếc thời gian và công sức, anh đam mê tìm tòi, chịu khó đọc và đưa ra những nhận định khá thú vị và xác đáng về những bài thơ, tập thơ, các tác phẩm văn xuôi của nhiều tác giả. Vì vậy, nhìn chung tập tiểu luận này của anh là tập sách có giá trị về mặt văn chương và học thuật
Lê Bá Duy là người có một vốn từ ngữ giàu có, sử dụng một cách uyển chuyển, linh hoạt, nhận định- bình giá khá kỹ lưỡng, nhiều chỗ sâu sắc và có nhiều phát hiện mới mẻ, độc đáo.
Chẳng hạn một đoạn ngắn của anh bình bài thơ Làng tôi đất bán sạch rồi của nhà thơ Thanh Trắc Nguyễn Văn: " … Cái kết của bài thơ chỉ hai câu: "Bàng hoàng nắng quái chiều hôm/ Làng giờ hóa phố cọng rơm chẳng còn …”. Còn phảng phất, mà đúng hơn là nỗi bàng hoàng đến độ không ngờ trước sự thay đổi; tiếc nuối về hình ảnh làng quê yên bình thơ mộng cùng hình ảnh con trâu, cái cày, những câu hò vang vọng, nhường cho tiếng nhạc xập xình, những tiếng xe chạy nhức óc, xả khói và bụi trên cái không gian vốn yên tĩnh ngày xưa.
Sự hoài niệm và tiếc nuối của bao người nông dân được Thanh Trắc Nguyễn Văn nói bằng những hình ảnh rất thơ, qua lối diễn đạt giàu cảm xúc bằng thể lục bát đã để lại trong tôi những suy nghĩ, những trăn trở như tác giả đã từng trăn trở. Biết rằng sự vận động của quy luật, của xã hội; biết rằng đổi mới nông thôn lên thành phố có thể là điều đáng vui, đáng mừng, nhưng dẫu sao con người ta vẫn thấy xót xa tiếc nuối, thấy như hụt hẫng thiếu vắng một cái gì đó đã ngấm vào máu thịt của người nông dân tự bao đời nay!”.
Hay một đoạn khác trong bài bình Nhớ về cô giáo cũ của Phạm Ngọc Thái: "Cô giáo ngày xưa "thôi không còn lên lớp nữa” gợi người đọc một liên tưởng đa chiều. Cô đi đâu trong cõi người? Hay cô đã đi xa? Cô về hưu? Hay cô … Mà thôi, "cô không còn lên lớp nữa” là quy luật. Quy luật muôn đời của thời gian. Cậu học trò của cô ngày xưa đã đi vào cuộc chiến. Cuộc chiến vĩ đại của một dân tộc kiên cường chống giặc ngoại xâm, giờ đã trở thành nhà thơ. Nhưng vẫn đau đáu xót xa oằn rơi giọt lệ khi "sương trên mái tóc cô rơi xuống đầu em …”. Đời người ngỡ như một giấc mơ. Mới nghe tưởng chừng vô lý, ngẫm lại có lý. Bạn đọc cứ nhìn lại xem, nhìn lại chặng đường đời đi qua, ta thấy ngắn ngủi vô cùng …”
Nhìn chung, đọc tập sách này tôi có nhiều thiện cảm, được đọc nhiều bài, nhiều đoạn viết khá chặt chẽ, phân tích, lý giải thấu tình đạt lý, khơi gợi nhiều xúc cảm từ nơi người đọc.
Tôi rất thích cách anh bình bài thơ Ráng chiều của Nguyễn Kim Huy, đó là cách bình ngắn gọn, súc tích nhưng giàu tính phát hiện: "Trong khí quyển có gì nhiều sắc thái và biến đổi nhanh bằng thời tiết? Còn trong đời thường có lẽ phụ nữ được coi là sự hội tụ của những rắc rối đáng yêu. Từng yêu thương và cả chiêm nghiệm, nhà thơ Nguyễn Kim Huy đã viết: "Em lơ lửng tựa ráng chiều/ Ẩn trong sắc đỏ vẫn nhiều bão giông/ Lòng anh nghiêng một cánh đồng/ Mưa rào xanh biếc bão giông úa sầu”.
Câu thơ âu yếm và nâng niu "Em lơ lửng tựa ráng chiều”. Gần mà xa, gần trong mắt nhưng chấp chới ngoài tầm tay. Em đẹp mong manh biến ảo như ráng chiều. Từ ngàn xưa người ta đã nhìn ráng chiều để đoán thời tiết và em cũng lửng lơ trong cuộc đời ta để dự báo cho ta về số phận. Người ta có thể so sánh người với nhiều sự vật nhưng một khi đặt người yêu lên cao cùng với bầu trời thì có lẽ vị trí người yêu cũng cao như vậy. Câu thơ như có tiếng vọng từ hình ảnh đẹp: Yêu em ta chỉ là mặt đất theo dõi bầu trời chấp nhận bão giông để chờ đợi "cơn mưa rào xanh biếc”. Đọc câu thơ thứ ba "Lòng anh nghiêng một cánh đồng” tôi thấy nao nao bởi hồn thơ chân thật và tình yêu mãnh liệt quá. Có gì thật và ấm bằng đồng lúa? Và em bây giờ không chỉ là dự báo "ẩn trong sắc đỏ” nữa mà sẽ quyết định số phận của cánh đồng anh. Chỉ cần em giận không mưa, anh sẽ khô héo, nếu em hờn khóc anh sẽ ngập úng cho xem. Hai hình ảnh thơ đã nâng sự so sánh thành khát khao hòa nhập. Anh và em như đất và trời. Cái ráng đỏ xa xôi yêu kiều ấy lại là nơi chứa đựng nhiều bão giông. Nhưng sẽ ra sao nếu mặt đất không còn mưa giông sấm chớp? Đến với em lòng anh tách thành hai nửa. Một mưa rào "xanh biếc”; hai bão giông "úa sầu”. Hai hình ảnh khép lại bài thơ đẹp như mỗi lòng người đang yêu: sẵn sàng đón nhận từ phía tình yêu dù đó là ngọt hay đắng, bình yên hay giông bão …
Ở đời này cần lắm những tình yêu như thế!”.
Tôi đánh giá rất cao những bài viết kiểu như thế này. Bởi Lê Bá Duy đã có cái nhìn rất tinh tế, phát hiện ra những điều mới mẻ mà có khi chính người sản sinh ra những đứa con tinh thần ấy chưa chắc đã nghĩ đến được như vậy.
Người đọc cũng có thể tìm thấy nhiều bài viết khá công phu, viết rất chắc tay của anh như: Đứa con sống sót của Nguyễn Huệ trong "Tây Sơn Ai Tư Vãn Truyện” của Vũ Đình Ninh, Hoa Tâm trong "Hương đời quê mẹ”, "Hỏi lại chính mình”- Tập truyện giàu triết lý nhân văn, Vị đắng thời gian, "Trong mắt em”- Một tình yêu nhân bản …
Để có được tập Tiểu luận này, nhà thơ – nhà giáo Lê Bá Duy phải đọc rất nhiều, rất kỹ không chỉ những bài thơ- tập thơ được anh bình giá, nhận định mà anh còn đọc rất nhiều những tác phẩm khác, tài liệu khác; cộng với năng khiếu và vốn kiến thức được anh tích lũy lâu nay. Đọc như thế, anh mới có đủ những căn cứ, lý lẽ để viết được bài cảm nhận hay như vậy.
Đọc những bài viết của Lê Bá Duy trong Đồng cảm văn chươngcũng là cách để chúng ta đi vào thế giới thơ, thế giới truyện, đi vào khám phá những cung bậc khác nhau của tình yêu và sự sống. Người đọc sẽ thấy ở đó những cái hay, cái đẹp, cái kỳ diệu của văn chương. Tất cả những gì của cuộc đời này cũng đều được chuyển tải, gửi gắm qua thơ bằng những cách thức diễn đạt khác nhau thông qua hình ảnh, ngôn ngữ, các biện pháp nghệ thuật. Đây cũng là dịp để chúng ta biết thêm được nhiều bài thơ hay và những tập thơ có giá trị. Độc giả có thêm một cách nhìn mới về sự cảm thụ, phân tích, bình giá thơ.
Đồng cảm văn chương là một cuốn tiểu luận mà độc giả - những người yêu thích văn chương và các em học sinh, sinh viên nên tìm đọc. Ở đó, chúng ta sẽ thấy được giá trị đích thực của văn chương. Bằng vốn hiểu biết và sự trải nghiệm của cuộc đời, Lê Bá Duy đã có một cách viết khá sâu sắc về những vấn đề thế sự nhân sinh. Vấn đề tình cảm, những mối quan hệ gia đình, tình yêu, tình bạn, vấn đề đạo và đời được anh mổ xẻ dưới những khía cạnh, góc nhìn khác thông qua thơ và các tác phẩm văn xuôi của những tác giả khác nhau. Đây không phải là điều đơn giản mà ai khi cảm nhận, thẩm thấu tác phẩm văn chương cũng chỉ ra được.
Phú Yên, 8. 2013
Nguyễn Văn Hòa
No comments:
Post a Comment